Onder waterkers kan zowel een kruid als een groente worden verstaan. Waterkers stamt af van de kruisbloemenfamilie. Er bestaan zo'n tachtig soorten waterkers waarvan sommige eetbaar zijn als kruid en sommige eetbaar als groente. Waterkers heeft een pittige, peperachtige smaak die doet denken aan de smaak van tuinkers. Het is een groen klein plantje met donkergroene blaadjes wanneer het als kruid wordt verkocht. Als kruid doet waterkers het goed als garnering bij verschillende gerechten zoals salades en soepen. Witte waterkers wordt als bladgroente verkocht en is qua bereiding vergelijkbaar met spinazie. Waterkers is een voorjaarsgroente maar is in Nederland het gehele jaar door verkrijgbaar bij de groenteboer maar ook als voorverpakte groente bij de supermarkt. Een klassiek Engels gerecht is waterkerssoep wat bestaat uit waterkers en aardappelen en eventueel vis maar ook als kruidige salade of als smaakmaker op de boterham, doet waterkers het goed.

Waarschijnlijk zijn alle waterkerssoorten zeer gezond, maar de onderzoeken werden en worden uitgevoerd met Nasturtium officinale, een soort die van oudsher bekend en ingeschreven is in de officiële lijst van geneeskruiden.
Waterkers hoort thuis in de familie van de Brassicaceae, vroeger Cruciferae, kruisbloemigen, waartoe ook alle koolsoorten behoren. Het is bekend dat deze de leverenzymen beïnvloeden waardoor ze beschermen tegen kanker, en dit blijkt eveneens zo te zijn voor waterkers.
 

Voedingsstoffen en geneesstoffen in waterkers

Waterkers is een caloriearme groente; natriumarm, maar rijk aan kalium en andere mineralen (vooral ijzer en calcium), aan vitamine C en carotenoïden, naast kleine hoeveelheden vitamines B, E en D. Waterkers bevat heel weinig vetten, maar dan wel voornamelijk alfalinoleenzuur (ALA), en geen cholesterol of linolzuur.
De grote rijkdom van waterkers ligt echter in het hoge gehalte aan bioactieve moleculen die een grote rol kunnen spelen voor onze gezondheid en bij ziekte. Waterkers bevat flavonoïden, indolen, etherische oliën, enzymen, bitterstoffen en een weinig salicylzuur (eigen aan moerasplanten). Maar het is vooral de rijkdom aan glucosinolaten en isothiocyanaten die de plant een rol geeft in de strijd tegen kanker.

In waterkers wordt gluconasturtiine vooral omgezet in phenylethyl-isothiocyanaat (PEITC). Het is vooral dit PEITC dat, net als andere natuurlijke isothiocyanaten, een uiterst krachtige beschermende werking uitoefent in de lever. PEITC werd de laatste jaren onderzocht op zijn kankerremmende werking: o.a. in in vitro en in dierenstudies is aangetoond dat het niet alleen de Fase 1- en Fase 2-enzymen, maar ook hun coderingsenzymen in de lever beïnvloedt, wat resulteert in minder stapeling van toxische tussenmetabolieten, dus een snellere carcinogeendetoxificatie in Fase 2, en minder risico op DNA-interacties. Tevens blijkt PEITC ook rechtstreeks afwijkende en prolifererende cellen te beïnvloeden: het inhibeert de mitose en stimuleert apoptose. Waterkers is de rijkste natuurlijke bron van PEITC.
 

Waterkers en gezondheid

Gezien de concentratie aan vitamines, mineralen en andere bioactieve fytonutriënten is het logisch dat waterkers naast zijn kankerwerende werking ook nog vele andere gezondheidsbevorderende eigenschappen heeft, wat ook blijkt uit de indicaties die in de loop der eeuwen vermeld werden door geneesheren en plantkundigen. Enkele systemen waarop waterkers mogelijk een goede invloed heeft:
 

• lever en gastrointestinaal, urinair systeem
• bloedzuiverend (stimulering leverontgifting!), vochtafdrijvend, bloeddrukverlagend
• alle ontstekingen en degeneratieziekten (antioxidantia!)
• vaat- en zenuwbeschermend (antioxidantia, ALA)
• infecties en parasieten (krachtige antibiotische en fungi-, thelmi-, en insecticide werking!)
• huidproblemen, acne (ook aanstippen met sap!)
• stress, chronische vermoeidheid, fibromyalgie, depressie, zwakte, anemie,…
• longziekten en astma (slijmoplossend)
• mondproblemen, gingivitis
• anti-allergeen (histamine-inhibitie)

Weer wat te veel van het goede en veel van deze oude toepassing zijn wetenschappelijk nog niet bewezen. Eén ding is zeker: waterkers is gezond, zowel preventief als curatief. Als preventie kunnen we stellen dat regelmatig waterkers eten, in een gevarieerde voeding met veel groenten en fruit een goede gezondheidsstrategie is.